Promovendus: Mw. R.S.M. Bosch

Promotores: Dr. K.E.C.T. Swinnen, K.J.O. Jansen

Duur: 1/9/2022 - 31/8/2028

Abstract:

In het kort: Het zelfbeschikkingsrecht wordt niet expliciet in de wet genoemd. Daarentegen werkt het wel door in onder meer het civiel recht. Het zelfbeschikkingsrecht houdt kortgezegd in dat een persoon zelf zijn leven mag vormgeven. En deelaspect van het civiele recht waar het zelfbeschikkingsrecht in doorwerkt is de medische aansprakelijkheid. Het werkt ook door in bepaalde algemene bepalingen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: EVRM), zoals het recht op leven (art. 2 EVRM), verbod op foltering en onmenselijke of vernederende behandeling (art. 3 EVRM) en recht op eerbiediging van het privleven (art. 8 EVRM). Hierna duid ik dit deelaspect aan als: medisch zelfbeschikkingsrecht en aansprakelijkheidsrecht. Het zelfbeschikkingsrecht kan hierbij een rol spelen in zowel de vestigingsfase (bijvoorbeeld op grond van een wanprestatie in de zin van artikel 6:74 BW of een onrechtmatige daad in de zin van artikel 6:162 BW) als de omvangfase. Dit geeft al aan dat verscheidene grondslagen in het aansprakelijkheidsrecht mogelijk zijn. Dit temeer vanwege de vele gezichten die het zelfbeschikkingsrecht kan hebben. Ter illustratie een voorbeeld: een bekend getrouwd stel is onderweg naar het ziekenhuis voor de bevalling van hun eerste kind. De ween van moeder volgen steeds sneller en in het ziekenhuis aangekomen, begint de bevalling vrijwel direct. En van de mooiste momenten in hun leven verandert in een nachtmerrie. Het echtpaar was niet genformeerd over de voor- en nadelen van een keizersnede of een natuurlijke bevalling. Als de moeder de risico's van een natuurlijke bevalling had gekend, had ze een keizersnede gewild. Hier hield haar minder prettige ervaring niet op. Na de geboorte van hun eerste kind bleek het kind hemofilie te hebben. Haar arts had dit resultaat gemist bij de bloedtest die ze tijdens haar zwangerschap had gedaan. Als het echtpaar dit had geweten, hadden ze de zwangerschap afgebroken. De medische situatie van het echtpaar kwam vervolgens in de media omdat een verzorger de medische gegevens van de moeder aan de media had verkocht. In dit ene voorbeeld wordt het zelfbeschikkingsrecht van de moeder meermaals geschonden: (1) schending van de verplichting tot het verkrijgen van informed consent (art. 7:448 jo. 7:450 BW), (2) wrongful birth en (3) schending van de vertrouwelijkheid van de medische gegevens. Het zelfbeschikkingsrecht van de vader wordt ook geschonden bij n van deze incidenten: wrongful birth. Deze verscheidene schendingen worden mogelijk niet met dezelfde remedies 'opgelost'. Mijn hoofdvraag is: Onder welke voorwaarden kan het aansprakelijkheidsrecht een adequate remedie bieden voor een schending door de hulpverlener van het medisch zelfbeschikkingsrecht? Daarbij onderzoek is met name hoe het medisch zelfbeschikkingsrecht doorwerkt in het aansprakelijkheidsrecht (welke grondslagen zijn mogelijk bij een schending) en welke remedies staan daartegenover. De verscheidene aansprakelijkheidsgrondslagen (en de daaraan gekoppelde remedie) bij een schending van het medisch zelfbeschikkingsrecht zijn relevant, omdat slachtoffers in toenemende mate bescherming van hun belangen in grondrechten zoeken, met name die in het EVRM.Het is daarom van belang dat onduidelijkheden over de doorwerking van het medisch zelfbeschikkingsrecht worden weggenomen. Voor slachtoffers (en hun advocaten) helpt het als zij weten welke grondslag het meest succesvol is. Duidelijkheid kan daarom zelfs de rechtsgang versnellen, omdat advocaten betere inschattingen kunnen maken. Daarbij ook omdat rechters weten welk kader van toepassing is. Hierbij wordt ook een blik over de grens geworpen om te bezien of het systeem eenvoudiger dan wel duidelijk kan zijn. De methodes die in dit onderzoek worden gebruikt zijn: dogmatisch en extern rechtsvergelijkend onderzoek.